تحریریه آریاناعمران
توسعه معماری به مثابه اثر هنری، واقعیت ها یا ارزش های برتر را معین می سازد. معماری بیانی بصری از ایده ها به دست می دهد.ایده هایی که چیزی را برای بشر معنادار می کنند، چرا که به واقعیت سامان می بخشند. معماری به عنوان یک هنر اصیل نمایانگر فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی می باشد. بنابراین جهت فهم کامل بشریت و عقاید وی اعم از اینکه در گذشته باشد یا حال، به نوعی نیازمند بررسی معماری آنها می باشیم. در اهمیت معماری و فواید و کارایی آن شکی وجود ندارد. اما با ورود معماری مدرن، تحولی ویژه در معماری ایجاد شد و تحولاتی در هنرهای دیگر و حتی تفکر بشریت به وجود آورد. حال دیگر نمی توان با ورود این سبک از معماری ویژگی خاصی را برای معماری های مختلف برشمرد و به نوعی یکنواختی را به ارمغان آورد. در این مقاله سعی بر آن استکه نشان داده شود معماری پست مدرن و مدرن چه ویژگی هایی دارند و با بررسی هر یک تشابه و تمایز آنها نمایان شود با آرل همراه باشید.....
معماری مدرن با شعار کم بیش است سادگی خاصی دارد که در جهت عملکردگرایی و مدرن کردن شهرها شکل گرفته است. این سبک را معمولاً سبک عقلانی مدرنیته معرفی می کنند که در جهت رفع نیاز و پیشرفت شکل گرفته و از دستاورهای صنعتی استفاده کرده است. معماری پست مدرن در واکنشی علیه معماری مدرن شکل گرفته که احساس را نادیده می گیرد و به نوعی کثرت انگاری را در خود دارا می باشد. این امر به دلیل قائل بودن به زمینه گرایی ناشی از تمدن ها و قوم های مختلف است.
اصطلاح پست مدرن برای نخستین بار در جهان هنر مورد استفاده قرار گرفت و در کل تمایلی را تحت پوشش قرار می دهد که در برابر مدرنیسم جذبی به وجود آمده است. مبنای معماری مدرن که، سبکی غالب و جهان گیر در سده ی بیستم میلادی بود ریشه در تحولاتی دارد که خاستگاه آن شهر فلورانس در شمال ایتالیا پیش از ظهور معماری مدرن بوده است.
معماری پست مدرن از دهه ی شصت میلادی به صورت موضوع و سبک مهمی مطرح شد و انتقادهای زیربنایی به اندیشه ی منطقگرایی و تکنولوژی مدار معماری مدرن وارد شد. رابرت ونتوری اصول فلسفی مدرن را زیر سؤال برد و بینش تکنولوژی مدار را رد کرد و به جای آن خواهان توجه به خصوصیات انسانی مدار گردید. ونتوری شعار کمتر بیشتر است میس وندر روهه را با کمتر کسل کننده است جواب داد. از نظر وی معماری تنها یک تکنیک و تکنولوژی نیست بلکه مسئله ی پیچیده ای در ساختمان وجود دارد که نمی توان نادیده گرفت.وی سبک بین المللی را مردود و به جای آن معتقد به زمینه گرایی شد زیرا هر بنایی بر اساس زمینه های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و کاربردی و شرایط خاص آن طراحی می شود.
معماری مدرن
معماری مدرن تازه و همگانی است و ریشه در مفاهیم ساختمانی دارد که با یک جامعه ی صنعتی جدید مناسب است به گونه ای که دگرگونی و ترکیب آن، جامعه ای در حال آزمون و شدن را هدف می گیرد. فضا در آن با خواص فیزیکی مشابه به کار گرفته می شود.از فرم مجرد استفاده می کند و گرایش به معماری ناب دارد.
سنجش معماری مدرن معمولاً متوجه مفهوم عملکردگرایی است، پس پیش از هر چیزی به سودمندی و کارایی توجه دارد. حتی برخی معتقدند مدرنیسم بنده ی قدرت حاکمیت سرمایه داری بوده و معماری را قربانی کرده است که به معنای این است که فرم ها به صورت منطقی از نیازها و منابع کمی قابل دریافتند.
معماری مدرن به سه دوره ی اولیه، متعالی و متأخر تقسیم می شود که مدرن اولیه خود به سه سبک شیکاگو، نهضت هنر و جنبش فوتورسیم تقسیم می شود. معماری مدرن متعالی یا به عبارتی اوج معماری مدرن در بین دو جنگ جهانی اول و دوم یعنی عمدتاً دردهه ی بیست و سی میلادی در اروپا شکل گرفت و در دوره ی مدرن اولیه کماکان سبک های تاریخ گرایی همچون نئوکلاسیک،رمانتیک و به خصوص التقاطی به عنوان سبک های مهم و رایج در غرب حایز اهمیت بودند. یکی از موضوعات کلیدی و بسیار مهم در دوره ی مدرن تعالی مسئله ی صنعت، تولیدات صنعتی و تکنولوژی بود لوکوربوزیه استفاده از تیرآهن و بتن و پیش ساختگی را مسیر معماری آینده تلقی کرده و تنها راه حل شهرهای آینده را بلندمرتبه سازی و پیش ساختگی می دانست.
تحولات رخ داده در حوزه ی معماری در سه دهه ی پایانی قرن گذشته سبب متزلزل ساختن ارکان تنها سبک فراگیر و جهانی دربخش عمده ای از قرن بیستم یعنی معماری مدرن گردید. این تحولات ریشه در تغییرات بنیادی فکری و اجتماعی و دگرگونی نگرش نسبت به خود و جهان پیرامون در غرب داشته است .
مایکل گریوز می گوید جنبش مدرن با رد نمود انسانی یا انسان گرایی معماری پیشین، شکل شاعرانه را به نفع هندسه های غیر تمثیلی و انتزاعی تضعیف کرد. معماری مدرن با محدود ساختن هشیارانه مسائل به مشکلاتی که باید حل کند راه حل هایی ارائه می دهد که ناب و خالص بوده، با این وجود آزار دهنده و ملال آورند. در نتیجه معماری مدرن با علم مدرن شعر یا هنر که جملگی پیچیدگی وتضاد را دریافته اند هم سطح نیست .
معماری مدرن قیاس ماشینی را به جای قیاس ارگانیک پذیرفت. اگر ماشین اغلب بر پایه ی نظام های طبیعی طراحی می شوند اما کاربرد الگویی فرمال، معماری را از ارجاع مستقیم به طبیعت بازداشت.
معماری پست مدرن
چارلز جنکز عقیده دارد که آگاهی از پست مدرن با تاریخچه ی غریبی همراه است که نیاز به اندکی توضیح دارد. این جریان دربیست سال اخیر توسعه یافته و هم اکنون به سرعت در جریان متمرکز شدن و پیش روی به سوی یک روش جدید است. منتقدانمعماری تاریخچه پست مدرن معتقدند که اشکال گرایش هایی که در تمام طول دهه در کارهای گروهی از معماران آمریکایی و بهطور مشخص در کارهای اروسارینن، ادوارد دورل استون، مینو رویا ماساکی، فیلیپ جانسون نمایان بود در نهایت به صورت اصول جاافتاده معماری پست مدرن که خود بازتابی در برابر معماری مدرن بود معقول شدند .
بنای پست مدرن بنایی است که دست کم خود را در برابر معماری مدرن در آنِ واحد در دو سطح مطرح می کند: یکی برای معماران و گروه محدودی از علاقه مندان که به مفاهیم خاص معماری می پردازند و دیگری برای عموم مردم با سکنان بومی، که به سایر جنبه ها چون آسایش و سنت و طریقه ی زندگی و... توجه دارند. به این ترتیب معماری پست مدرن دورگه به نظر می رسد. می توان آن رابه جلوه ی یک معبد کلاسیک یونان تشبیه کرد .
گرایش گسترده و روندهایی که معماری پست مدرن را می سازند همه یک وجه اشتراک دارند و آن در طلب معنا بودن است. فضای پست مدرن را می توان به باغ چینی تشبیه کرد. فضای باغ چینی برای این که خود را از بند اندیشه گرایی برهاند مفهوم معمولی زمان- مکان و اصول اجتماعی- منطقی را که هر دو تشکیل دهنده اصول معماری و رفتار هستند را موقتاً باز می ایستاند.
معتقدان مکتب پسا مدرن محیطی با معنا را می طلبند و این اعتقاد و عملکردگرایی، که معماری را تا حد تبدیل شرایط عملی اجتماعی و اقتصادی به فرم تنزل می یابد، انکار می کنند. با انتقادات نیچه از مدرنیته از اواخر قرن نوزده که در آلمان آغاز و توسط اندیشمندانی چون فروید، هایدگر، دریدا، لیوتار و... مورد بسط و شرح قرار گرفت به این نتیجه ی منطقی رسید که اگر فلسفه روح زمان و معماری بسیاری از معماران و نظریه پردازان معاصر : کالبد زمان است با عوض شدن روح زمان، کالبد هم عوض می شود .دیدگاه هایدگر مبنی بر این که رابطه با طبیعت در غنای تجربه انسانی امری حیاتی است را مورد استفاده قرار داده اند.
رابرت استرن، رابرت ونتوری و چالرز مور را بنیان گذاران تاریخ گرایی پسا مدرن به شمار آورده اند که از لحاظ نظری تأکید و تمرکز را از فرمالیسم مستقل و مدرن به جست و جوی معنا تغییر داده اند.
معماری پست مدرن توجه خود را به برخورد منتقدان با کلان ها و سبک های موجود، پذیرش هویت منطقه ای و بازگشت به سنت می خواند معماری پست مدرن در پرتو روندی که جنکز آن رامورد پسند خاص و عام و هم باب طبع طراح و مصرف کننده است، با عاریه گرفتن سبک های ادوار مختلف و استعانت از وجود بناهای دیگر، در طرح های خود تنوع گرا و التقاطی می باشد.
ویژگی های معماری مدرن:
معماری مدرن بیش از هر چیز به کارایی و عملگرایی توجه دارد و از سبک و ابزار آلاتی بهره می گیرد که تا به حال سابقه ی چنین استفاده ای تا به این اندازه نداشته است و به گونه ای در دوره مدرن سعی در پیشرفت دارد و از تمام امکانات برای رسیدن به این هدف بهره می جوید.
خواه این استفاده سبب محدودیت نقش انسانی در ایجاد آن شود و خواه سبب برتری تکنولوژی بر آدمیت شود.
این هدف زمانی بهتر میسر می شود که با کمترین هزینه و بالاترین کارایی باشد و بهترین راه آن است که متوسل به تکنولوژی و برآوردهای علمی شویم.
معماری مدرن در عین حال، حالت کل گرایانه دارد یعنی با توجه به این که ساختمان ها به صورت صنعتی ساخته می شوند گستردگی و جامعیت می یابد و منحصر در شخص یا سبک خاصی نمی شود. این سبک معماری، جهت برآورده کردن نیازها عمل می کند وچون از فرم مجرد استفاده می کند ضد تزئین، ضد نمایش، ضد استعاره، ضد یاد و راه تاریخی و ضد طنز است و به گونه ای در این سبک معماری معنا رخت بر بسته است. یعنی دیگر معماری معنی و مفهوم خاصی انتقال نمی دهد و در پی پاسخ به پرسش یا واکنش مدرنیته فواید نامناسب عینیت گرایی به دیدگاه خاصی نیست.
ویژگی معماری پست مدرن:
در معماری پست مدرن به علت وجود ضعف هایی در معماری مدرن سعی در رفع آنها و ایجاد فضایی دارد که متفاوت و بهتر از دوره مدرن باشد. پست مدرن به طور کلی غیر انحصاری است در برابر مدرنیسم. یعنی پست مدرن در حال پیدا کردن منطقی برای تجدد مآبی در قرن بیستم است.یکی از مشخصاتی که پست مدرن ها برای خود قائل هستند تبعیت از نوعی متافیزیک نامعمول است.
پست مدرن ها می گویند هر چند جوهرهای متافیزیسم و اصول مذهبی در حال از بین رفتن هستند اما یک اصل کلی کماکان وجود دارد و آن اینکه عملکرد معنوی باقی خواهد ماند.
حرکت تدریجی و التقاطی است. آنچه زمانی در بیان معماری مدرن حذف و نفی می شد مجدداً به دست پست مدرن ها بازگردانده شده اکثریت پست مدرن ها بر این اعتقادند که یکی از مفاهیم کلیدی برای پست مدرنیسم تعدد گرایی در برابر وحدت گرایی مدرنیسم است.
فرم های ساختمان بر اساس معماری پست مدرن دارای ویژگی هایی است از جمله:
-خصوصیات فرهنگی اجتماعی تاریخی و اقتصادی افرادی که از آن ساختمان استفاده می کنند.
-خصوصیات شهری، خیابان، کوچه، مغازه
-شرایط اقلیمی، رطوبت، سرما و گرما
-نحوه ی زندگی روزمره اهالی ساختمان، نیازهای آنها، عادت آنها، طرز استفاده و پیش زمینه های ذهنی آنها و رابطه با فرم های زیستی.
به نظر چارلز جنکز معمار نباید به تنهایی ساختمان را طراحی کندآنچه در معماری مدرن مرسوم بود بلکه باید همکار و مشاورداشته باشد. الگوی شکلی ساختمان نباید تنها در ذهن معمار باشد بلکه باید آن چیزی باشد که ساکنان آینده ی ساختمان با آن انس وآشنایی دارند و می توانند با آن ارتباط برقرار کنند.
به معماری پست مدرن، معماری پاپ یا مردمی نیز می گویند چرا که در این معماری از انجام تزئینات و رنگ های عامه پسند وجالب توجه برای مردم استفاده می شود. بر خلاف مدرن که قشر خاصی می تواند متوجه معانی و مفاهیم انتزاعی آن شود.
پست مدرن دارای دوگانگی در قواعد و مفاهیم است یکی برای قشر روشنفکر و دیگری برای عامه ی مردم
دیگر ویژگی های معماری پست مدرن آن است که هنرمندان پست مدرن شکل و شمایل انسانی و دیگر فرم های قابل شناخت رامجدداً در کارهایشان عرضه کرده اند و به سلطه ی دراز مدت انتزاع که با کوبیسم، کانستراکتیویسم و سوپرمانیسم شروع شده بود پایان بخشیدند. در معماری پسا مدرن، به کارگیری سبک های تاریخی یا اجزایی قابل شناخت سبک های خاص مفهوم ومقصودی مشابه دارد.
در ابتدای این پست به ویژگی های سبک مدرن و پست مدرن به صورت جزئی پرداخته شد اما این ویژگی ها چه اشتراک هایی دارند و تفاوت های معماری مدرن و معماری پست مدرن در چیست ؟
در واقع این دو سبک شباهت های زیادی به هم ندارند ولی معماری پست مدرن از بعضی جنبه ها از معماری مدرن پیروی کرده است و باعث ایجاد شباهت بین آن ها شده است. مثلاً از لحاظ توجه به تکنولوژی و استفاده از روزآمدترین وسایل و ابزار آلات ساختمان سازی جهت سهولت کار؛ مورد دیگر توجه به پیشرفت است هر چند این جنبه در پست مدرن به صورت واضح لحاظ نشده است اما به شکل غیر قابل انکاری در این سبک دیده می شود. هم معماری مدرن و هم معماری پست مدرن در استفاده از تکنولوژی و صنعت و در شکل دادن به هویت ساختمان هم داستان هستند. در ادامه با آریاناعمران همراه باشید.....
درمدرن عملکردگرایی هدف اصلی است تا به نیازها پاسخ داده شود، اما در پست مدرن نیز این توجه به نیاز جامعه و فرد دخیل است یعنی همان شعار پست مدرن ها که می گویند معماری نباید توسط یک نفر انجام شود بلکه باید افراد زیادی دخیل باشند در عین حال مورد توجه و پسند مشتری نیز باشد. این یعنی توجه به نیاز و نوع درخواست افراد انسانی، که در پست مدرن نیز به گونه ای شاهد آن هستیم. شباهت بعدی که میان این دو سبک می توان برشمرد جنبه مثبتی است که از معماری مدرن به معماری پست مدرن رسیده است و آن تکیه بر مدیریت و برنامه ریزی است که دوره مدرن را از سنتی جدا می کند که در این دوره نیز شاهد آن هستیم.
معماری مدرن در معنای اصلی کلمه گذر از تاریخ و گذشته است در حالی که در پست مدرن به نوعی توجه اکید به سنت و تاریخ هر فرهنگ و تمدنی از جنبه های اصلی این سبک معماری می باشد.
معماری مدرن با هدف جهانی سازی یعنی سبک بین المللی پا به عرصه گذاشته است در حالی که معماری پست مدرن زمینه گرایی و توجه به سنت های هر قوم و ملتی را مد نظر گرفته است. معماری مدرن نوعی وحدت گرایی را بر اساس عدم توجه به تاریخ و باجهانی سازی در خود دارد؛ اما در سبک پست مدرن با توجه به سنت و زمینه گرایی، کثرت انگاری را شاهد هستیم.
در معماری مدرن نوعی رابطه ستیزه جویانه با طبیعت و کالبدهایی که شکل انداموار دارند دیده می شود که در معماری پست مدرن بر عکس است یعنی توجه به طبیعت و الهام از آن وجود دارد. معماری مدرن با رد نمود انسان انگارانه و شاعرانه سبک های پیشین به نفع هندسه های غیر تمثیلی و انتزاعی خود را وارد وادی جدیدی کرد؛ اما در معماری پست مدرن می بینیم که توجه به جنبه های انسانی بخشی مهم است.
در معماری مدرن استفاده از فرم های مجرد و بی معنا بیداد می کند در حالی که توجه به معنا و فرم های متنوع جهت جذابیت درمعماری پست مدرن هدف است. در معماری مدرن به علت فقدان مکان و عملکردگرایی این سبک شکافی میان اندیشه و احساس را شاهد هستیم که معماری پست مدرن از این لحاظ نقطه مقابل معماری مدرن می باشد. معماری مدرن جهت پیشرفت، و به هدف رسیدن دست به تخریب محله های قدیمی و سنتی شهر برای ایجاد نشانه های جدید شهری زد که این امر در معماری پست مدرن بااعتراض شدید و حمایت از این گونه بافت ها همراه شد.
در پست مدرن تزیین گرایی و توجه به علایق و سلیقه های مختلف اهمیت دارد در حالی که در معماری مدرن با سادگی و شعار کم بیش است آن را توجیه کرده اند. در معماری پست مدرن پیروی از نوعی متافیزیسم غیر معمول را می بینیم که در معماری مدرن اهمیتی نداشته است. در معماری مدرن کارکردگرایی و تفکر ریاضی حاکم است.
ولی در معماری پست مدرن علاوه بر کارکردگرایی تفکر فرهنگی نیز حاکم است، بنابراین در معماری پست مدرن نوعی پلورالیسم دیده می شود؛ بنابراین روح ساختمان پست مدرن با دموکراسی سازگارتر است و روح ساختمان مدرن با استبداد. در نهایت معماری پست مدرن نسبت به عملکرد، دید هنرمندانه ای داشته است که در معماری مدرن فقط به انجام رسیدن مد نظر بوده است.
بحث و نتیجه گیری
امروزه نقش با توجه به معماری مدرن و پست مدرن و ویژگی هایی که برای هر یک برشمردیم، می توان با نگاه خاص این گونه تحلیل کرد که از این سبک ها دوره ای از تاریخ معماری را می گذرانند که در آنها شرایط اجتماعی اقتصادی و محیطی و به ویژه فلسفی تأثیر گذار بوده است. معماری مدرن در طی تاریخی که داشته است با معضل بزرگی درگیر بوده و ناچار در رفع آن برآمده است و آن رخ دادن جنگ می باشد. به این دلیل با مکاتب فلسفی و دیدگاه ها و فضای مدرنیته نتوانسته هماهنگ باشد اما معماری پست مدرن با احساس کمبودهای این سبک و در عین حال با فراغ بال و پشتوانه فکری غنی پا به عرصه گذارده است.
معماری مدرن به نوعی ایجاد کننده امنیت است، فرد دوره مدرن به دنبال زیبایی و تزیین نیست، به دنبال جایی است که در آن از بی خانمانی و عدم امنیت خود را دور زد. معماری مدرن با دوره مدنی آغاز شد که توجه به صنعت اصل بوده است و برای موفقیت در صنعت باید هر چیزی قربانی می شد. اعم از انسان تا شرایط و زندگی انسانی. دوره پست مدرن در نقطه مقابل با ارزش دهی به انسان و احساسات وی شکل گرفته است نه مانند دوره مدرن که با عقل محاسبه گر و سودجو همه چیز را در راه رسیدن به هدف نادیده می گیرد. معماری پست مدرن به دلیل احساسات متفاوت که در جاهای مختلفی بروز کرده است دارای گستردگی و تنوع شده است.
تحریریه آریاناعمران
منبع: مقاله بررسی مقایسه تطبیقی فلسفه و معماری سبک های مدرن و پست مدرن
تحریریه آریانا عمران اهمیت بویایی در معماری و نقش سایلنت روم درفضای اداری برای مطالعه به شما بیشنهاد میکند .
